Sobre Pixinguinha (em holandês)
Paulo Moura
Programma - Paulo Moura speelt Pixinguinha
 
 

Pixinguinha's eeuwigheid is inmiddels 105 jaar oud, en nog steeds slaat mijn hart over als ik mij Carinhoso voor de geest haal: als een briesje dat zacht en minzaam van de noten rechtstreeks de ziel in blaast. Wanneer je dit gevoel begrijpt, ben je een Braziliaan. Een eeuw geleden werd de kiank van de Braziliaanse ziel geboren met Pixinguinha. Zijn choros, walsen, polka's en maxixes met hun exquise melodieën en prachtige harmonische sequensen brengen een soort gevoeligheid teweeg die wij door hem ervaren. Zijn choros zijn perfecte muzikale meesterwerkjes. Zij werden allemaal geschreven voor fluit solo, met slechts weinig indicaties van de te spelen akkoorden door een gitaar en een cavaquinho. Sommige choros, zoals "Ainda me recordo" beslaan slechts één notenbalk, waar alleen de melodie is uitgeschreven. Hier en daar vind je enkele basisakkoorden, maar dit was voldoende voor gitaristen uit Pixinguinha's tijd. Het is vandaag de dag heel moeilijk om precies vast te stellen hoe de harmonische begeleiding geweest zal zijn, omdat de aanwijzingen deel uitmaken van een muzikale code die wij niet meer kennen. Toch zijn het onmiskenbaar voorbeelden van een uiterst verfijnd instinctief contrapunt. Deze manier van noteren was slechts voor toenmalig gebruik. Desalniettemin hebben deze werkjes een zeldzame graad van perfectie.

Laat mij teruggaan naar Pixinguinha zoals ik hem zelf gekend heb. Ik ontmoette hem voor het eerst in de late veertiger jaren in de Tupi Radio Studios. Hij was daar slechts lid van Benedito Lacerda's Band. Hij was toen inmiddels overgestapt van fluit naar tenorsaxofoon. Ik heb nooit begrepen waarom. Hoe dan ook, deze wisseling van instrument stelde Pixinguinha in staat om een populair soort contrapunt te perfectioneren waarin de melodie een tweede rol speelt in een dialooglijn. Hij transponeerde de traditionele gitaarmelodie naar een blaasinstrument, te weten het lage register van de tenorsaxofoon. Tegelijkertijd benutte hij optimaal het contrast dat ontstond door fluitachtige hoge melodieën. Deze unieke sonoriteit was één van de vele aspecten van zijn veelzijdige stijl. Later, in de jaren vijftig, speelden wij samen in de dancings in de voorsteden. Wij waren leden van Pare's Band. Tussen haakjes, Pará was zo'n belabberde saxofonist dat hij zelfs niet in zijn elgen Band wilde spelen. Het was een erg innemende man die in downtown Rio woonde in een oude buurt, genaamd Lapa, waar hij de muzikanten voor zijn Band ronselde. Ik werd ingehuurd als eerste saxofonist. Bebop was helemaal in in die dagen. Het was ook mijn favoriete stijl, omdat het een hoofdrol toebedeelde aan de altsaxofoon.

Hier nog een leuke anekdote die jets zegt over het gedrag van een geniaal muzikant: Pixinguinha was geen specialist in jazz improvisatie, en dus weiger hij solos te spelen als er gedanst werd. Hij blies braaf de vierde saxofoonpartij en wachtte af. In de pauzes van de band let hij cdan zijn onvergelijkelijke talent zien door zijn eigen choros te spelen. Ik wachtte ook altijd vol spanning op die momenten, want dan kon ik mijn klarinet pakken en de stukken meespelen die ik van mijn vader had geleerd. Dankzij Pixinguinha werd ik me bewust van het belang van verticaliteit in choros, een stijl van samenspel die een groep moet ontwikkelen waarbij de nadruk wordt gelegd op het contrapunt en de precisie, ook in geImproviseerde melodische variaties. Achteraf vraag ik mij at of hij slechts voor geld in deze band speelde of gewoon om het plezier van het spelen. Ik denk dat juist die choros in de pauzes voor hem de echte reden vormden. De reconstructie van de Batutas Band, zoals ter gelegenheid van zijn honderdjarige geboortedag, is als het doen herleven van een oude traditie. Wij brerigen Pixinguinha's muziek en de samba dichter bij elkaar, net zoals wij 42 jaar geleden deden tijdens onze optredens in de dancings. Mijn favoriete choros zijn niet de verlegen en introvert gespeelde choros, zoals je die wel in obligate nachtclubs hoort. Ik heb Pixinguinha's muziek het liefste als zij gespeeld wordt met een scheutje Afrikaanse samba. Ik ben dol op de vrolijke, dansante Pixinguinha, zoals die te horen is in de aparta-briga en mela-cueca choros, waarin hij zijn plezier en zijn thema's met iedereen deelt alsof het een spelletje betreft. Deze levendige geest, deze elegance, naïviteit en puurheid, de gulheid van de Braziliaanse ziel, zoals die in zijn muziek aanwezig is, wil ik graag oproepen.